ВАРМІНСЬКО-МАЗУРСЬКИЙ КADYK У НАРОДНИХ ПІСНЯХ
DOI:
https://doi.org/10.18524/2413-0613.2017.21.132202Ключові слова:
ялівець, значення, функція, народні пісні, Вармія, МазуріяАнотація
У статті проаналізованo мотив ялівця, що виступає в антологіях варминсько-мазурських народних пісень, зібраних у XIX і XX вв. Мета дослідження полягає у визначенні функції ботанічних номінацій фольклорних текстів і зіставленні поетичних образів мотиву ялівця та його значенню в житті і культурі жителів Вармії і Мазурії. Ялівець, що на цій території має назву kadyk, був кущем, який широко використовувався в побуті, у сільській медицині, в обрядах і віруваннях людей. Проведене дослідження показало, що мотив ялівця у народних піснях виконує різноманітні функції: може використовуватися людиною практично, бути елементом пейзажу або бути пов’язаним із тваринами. В той же час пісні реалізують наявний у народній традиції образ ялівця як символу бідності молодої жінки, позбавленої посагу, рослини, отруйної для овець, а також предмета, важливого у дівочих ворожіннях, які стосуються майнового стану майбутнього чоловіка.Посилання
Bagiński S. Mowszowicz J. Krajowe rośliny trujące. – Łódź 1963. – S. 27–28.
Basara A. Charakterystyka fonetyczna gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur według stanu z początku lat pięćdziesiątych // Stamirowska Z. (red.), Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur. –T. 1. A-Ć, Wrocław, 1987.
Biolik M. Zapożyczenia z języka niemieckiego w tekstach stylizowanych na gwarę warmińską (na podstawie felietonów drukowanych w „Gazecie Olsztyńskiej” w latach 1925–1939) // Prace językoznawcze, 2000. – Z. 2.
Biolik M. Dialekt warmiński: fonetyka i fonologia. – Olsztyn, 2014.
Brückner A. Słownik etymologiczny języka polskiego. – Warszawa, 1985.
Bystroń J. S. (oprac.). Polska pieśń ludowa. – Chicago, 1945.
Chłosta J. Doroczne zwyczaje i obrzędy na Warmii. – Olsztyn, 2009.
Cienkowski W. Kadyk – warmińsko-mazowiecka nazwa jałowca // Poradnik Językowy: miesięcznik poświęcony poprawności i czystości języka polskiego, 1963. – Z. 5–6. – S. 221–226.
Cyfus E. Moja Warmia / E. Cyfus. – Dąbrówno : RETMAN, 2012. – 168 s.
Doroszewski W., Koneczna H., Pomianowska W. Gwary Warmii i Mazur // Konferencja Pomorska. Prace językoznawcze / Stieber Z. (red.). –Warszawa, 1956.
Drabecka M., Krzyżaniak B., Lisakowski J. Folklor Warmii i Mazur. –Kraków, 1978.
Dubisz S. Nazwy roślin w gwarach ostródzko-warmińsko-mazurskich. –Wrocław, 1977.
Gąsiorowski J. Stoi lipa, lipuleczka. Pieśni mazurskie przez Józefa Gąsiorowskiego w 1884 roku zebrane. –Warszawa 1976.
Gębik W. (oprac.). Pieśni ludowe Mazur i Warmii. – Olsztyn, 1952.
Gizewiusz G. Pieśni ludu znad Górnej Drwęcy w parafiach ostródzkiej i kraplewskiej zbierane od 1836 do 1840 roku. –Poznań, 2000.
Harasimowicz I. O niektórych elementach niemieckich w dialekcie ostródzkim // Język Polski. – 1954, Z. 4.
Judycka I. Typy zapożyczeń niemieckich w gwarach Warmii i Mazur // Poradnik Językowy. – 1954, Z. 8.
Karłowicz J. Słownik gwar polskich. – Kraków, 1901.
Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiecki W. (red.). Słownik języka polskiego. –Warszawa, 1900. – T. 1.
Kętrzyński W. O Mazurach. – Olsztyn, 1988.
Kłosiewicz O. i S. Przyroda w polskiej tradycji. – Warszawa, 2011.
Kolberg O. Dzieła wszystkie. T. 40. Mazury Pruskie / red. D. Pawlak. –Wrocław, 1966.
Kopaliński W. Słownik symboli. – Warszawa : Oficyna Wydawnicza RYTM. – 528 c.
Krzyżaniak B., Pawlak A. Warmia i Mazury. – Warszawa, 2002. – Cz. I–V.
Krzyżanowski J. (red.). Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich. – Warszawa, 1969, 1970. – T. 1, 2.
Kuźniewski E., J. Augustyn-Puziewicz. Przyroda apteką. Jak rozpoznać i stosować zioła. – Wrocław, 1999.
Michniewska-Szczepkowska B., Szczepkowski B. Województwo olsztyńskie. Środowisko geograficzne. – Olsztyn, 1969.
Mierzwa W. (red.), Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany. – Dąbrówno, 2008.
Niebrzegowska S. Przestrach od przestrachu: rośliny w ludowych przekazach ustnych. – Lublin 2000.
Nitsch K., Mrozówna E. Mazowieckie wyrazy przyrodnicze. Jegla = jodła, picea excelsa’ // Lud Słowiański. – 1931. – Nr 2.
Nowakowska A. Świat roślin w polskiej frazeologii. – Wrocław, 2005.
Okęcka-Bromkowa M. Śpiewa wiatr od jezior: pieśni ludowe Warmii i Mazur / M. Okęcka-Bromkowa. – Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1966. – 413 s.
Oracki T. (oprac.). Poezja ludowa Warmii i Mazur. – Warszawa, 1957.
Oracki T. Rozmówiłbym kamień... Z dziejów literatury ludowej oraz piśmiennictwa regionalnego Warmii i Mazur w XIX i XX wieku. –Warszawa, 1976.
Perzowa H. Wyrazy pochodzenia niemieckiego w Słowniku Gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur. Adaptacja fleksyjna i słowotwórcza // Obraz językowy słowiańskiego Pomorza i Łużyc. Pogranicza i kontakty językowe, Zieniukowa J. (red.) . – Warszawa, 1997.
Podbielkowski Z. Słownik roślin użytkowych: polski, łaciński, angielski, francuski, niemiecki, rosyjski. – Warszawa, 1964.
Robotycki Cz., Babik W. (red.). Układ gniazdowy terminów i słownik słów kluczowych wybranych kategorii kultury. Medycyna ludowa. – Kraków, 2005.
Rumińska A., Ożarowski A. (red.). Leksykon roślin leczniczych. –Warszawa, 1990.
Stamirowska Z. (red.). Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur. – T. 1. A-Ć, T. 3. H-K, T. 4. L-N. – Wrocław, 1987, 1993, 2002.
Szyfer A. Zwyczaje, obrzędy i wierzenia Mazurów i Warmiaków / A. Szyfer. – Olsztyn : Pojezierze, 1975. – 177 s.
Toeppen M. Wierzenia mazurskie / red. P. Błażewicz, J. M. Łapo. – Dąbrówno 2008. – 223 s.
Rogowska-Cybulska E., Aktywność nominacyjna nazw roślin w gwarze wagowskiej. [w:] Tejże: Gwarowy obraz roślin w świetle aktywności nominacyjnej ich nazw (na podstawie gwary wsi Wagi w powiecie łomżyńskim). – Gdańsk, 1997.
Rozwadowski J., O stosunku języków bałtyckich i słowiańskich // Rocznik Slawistyczny. – 1912. – Nr 5.
Siatkowski J. Wpływ poszczególnych dialektów niemieckich na język polski // Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej. – 1967. – Nr 7.
Siatkowski J. Interferencje językowe na Warmii i Mazurach // Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej. – 1983. – Nr 21.
Sobieski M. (oprac.). Pieśni ludowe Warmii i Mazur. – Kraków, 1955.
Sobolewska K. Dialektolodzy na manowcach. O wpływie niemczyzny na gwary Warmii i Mazur // Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza. – 2014. – T. 21, Z. 2.
Steffen A. Zbiór polskich pieśni ludowych z Warmji. – Poznań, 1931.
Steffen W. Słownik warmiński / W. Steffen. – Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1984. – 207 s.
Stoff A. Problematyka teoretyczna funkcjonowania motywów roślinnych w utworach literackich, w:1 Martuszewska A. (red.), Literacka symbolika roślin. – Gdańsk, 1997.
Szcześniak K. Świat roślin światem ludzi na pograniczu wschodniej i zachodniej słowiańszczyzny. – Gdańsk, 2013.
Szcześniak K. Kadyk, czym jest i na jakich obszarach jest? // Studia Rossica Gedanensia. – 2014. – Nr 1.
Trąba C., Wolański P., Rogut K. Studium etnobotaniczne: znaczenie roślin w kulturze, tradycji i życiu człowieka. – Rzeszów, 2014. – S. 86–87.
Tyborczyk J. Południowa granica zasięgu wyrazu kadyk ‘jałowiec’ // Poradnik Językowy. – 1964, Z. 6.
Wełpa A. Językowe komunikowanie uczuć w pieśniach ludowych z Warmii i Mazur. – Kraków, 2014.
Ziółkowska M. Gawędy o drzewach. – Warszawa, 1983.
##submission.downloads##
Опубліковано
Номер
Розділ
Ліцензія
Авторське право (c) 2020 Слов'янський збірник
Ця робота ліцензується відповідно до Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
Правовласниками опублікованого матеріалу являються авторський колектив та засновник журналу на умовах, що визначаються видавничою угодою.